PROJELER

ARAZİ TAHRİBATININ DENGELENMESİ (ATD) YUKARI SAKARYA PROJESİ

ATD hedeflerinin belirlenmesi, planlanması ve karar verme süreçlerine katkıda bulunulması için; Yukarı Sakarya Havzasında ATD yaklaşımının uygulanması ve ardından ulusal düzeyde yaygınlaştırılmasıdır. Özetle bu proje, ATD hedeflerini eylemlere çevirecek bir dönüşüm projesidir.

Projeden beklenilen;

Öncelikle yeni bir kavram olan ATD ile ilgili, bilinçlendirme ve kapasite gelişimine katkıda bulunarak, ATD'nin uygulanması için gerekli alt yapıyı güçlendirmek,

Ülkenin mevcut arazi tahribatı durumu ve trendlerini tespit etmek. Mevcut duruma göre ATD hedefleri koymak,
Arazi tahribatının;
Olmadan önce önlenmesi
Azaltılması ve
Tahrip olanların iyileştirilmesi

yaklaşımı ile dengelenmesini sağlayacak bir arazi yönetim politikasının ve ATD izleme ve Karar Destek Sisteminin hayata geçirilip ülke geneline yaygınlaştırılmasını sağlamaktır.

ATD KDS ile 3 temel ATD göstergesi üzerinden, farklı arazi kullanımlarının getirdiği arazi tahribatı trendlerini göstermek mümkün olacaktır. Bu sayede karar vericiler, arazi tahribatının durumu hakkında bilgi sahibi olacak, bozulumun türüne göre uygun sürdürülebilir arazi yönetim (SAY) uygulamalarını tespit edecek ve çalışmalarını bu alanlara göre önceliklendirebileceklerdir.

ATD; restorasyon ve rehabilitasyon yaparken yerinde kalkındırmayı amaçlamaktadır. ATD'nin başarılması; SKA1: Yoksulluğa Son, SKA 2: Açlığa Son, SKA 6: Temiz Su Sıhhi koşullar, SKA 7: Erişilebilir ve Temiz Enerji, SKA: 12 Sorumlu Tüketim ve Üretim, SKA:13 İklim Eylemi gibi bir çok Kalkınma Hedefine katkı sağlayacaktır.

TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ VE HASSASİYET HARİTASI (TÇM)

TUBİTAK ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü işbirliği dâhilinde yürütülen Havza İzleme ve Değerlendirme Sistemi (HIDS Projesi), Türkiye Çölleşme Modeli ve Hassasiyet Haritası oluşturulması iş paketi kapsamında; 7 ana kriterin altında 48 gösterge ve 37 alt gösterge tanımlanmıştır. Kriterler önem sırasına göre, İklim, Su, Toprak, Arazi Örtüsü ve Arazi Kullanımı, Topoğrafya ve Jeomorfoloji, Sosyo-ekonomi ve Yönetim olarak belirlenmiştir.

Türkiye Çölleşme Modeli Kriter ve Göstergeleri

Kategori (Kriter)	Değişken/Parametre/ Indeks/Gösterge Sayısı
İklim	10
Su	3
Toprak	10
Arazi Örtüsü ve Arazi Kullanımı	2
Topoğrafya ve Jeomorfoloji	6
Sosyo-ekonomi	7
Yönetim	10
Toplam Kriter	48 Gösterge

Geliştirilmiş çölleşme modeli ve mevcut veri setleri kullanılarak Çölleşme Hassasiyet Haritası oluşturulmuştur. Türkiye Çölleşme Hassasiyet Haritası, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi kullanılarak 7 kritere ilişkin veri setlerine dayalı olarak ulusal ölçekte oluşturulmuş olması nedeniyle biyo-jeofiziksel bir kalite sergilemektedir. Türkiye'nin Çölleşme Hassasiyet Haritası, 2016-2017 yıllarını kapsayan '' Türkiye Çölleşme Modeli Doğrulama ve Kalibrasyon Projesi (TDM-VCP) '' kapsamında yürütülen saha çalışmalarına uygun olarak revize edilmiştir. Türkiye Çölleşme Modeli' nin doğrulanması ve kalibrasyon çalışmaları Gediz Havzası, Konya Kapalı Havzası, Doğu Akdeniz Havzası, Yeşilırmak Havzası ve Fırat-Dicle Havzası'nda başarı ile tamamlanmıştır. Tamamlanan 5 pilot saha çalışması sonunda yapılan değerlendirmelerde, Çölleşme Modeli ve Hassasiyet Haritası %90 güven aralığı içinde mikro havzalar bazında %84 tutarlı sonuç verdiği belirlenmiştir. Son olarak, 2019 yılında Yukarı Sakarya Havzası' nda kalibrasyon ve doğrulama çalışması yürütülmüş olup, bu çalışma %95 güven aralığında %92.86 tutarlı sonuç vermiştir.

Türkiye Çölleşme Hassasiyet Haritası' na göre; Türkiye arazisinin % 18'i zayıf, %50.9'u orta ve %22.5'u Yüksek Çölleşme Hassasiyet Grubu içerisindedir. Türkiye Çölleşme Modeli projesi, bütüncül ve disiplinler arası bir yaklaşımla Orta Asya, Afrika ve Akdeniz ülkelerine yayılmayı hedeflemektedir.

TOPRAK ORGANİK KARBON MODELİ (TOK)

Türkiye topraklarının organik karbon miktarlarının belirlenmesi, izlenmesi ve toprak organik karbon haritasının güvenilir biçimde oluşturulması, 12. UNCCD Taraflar Konferansında ve Birlemiş Milletler Kalkınma Hedeflerindeki 15,3 maddesi gereğince sorumluluğumuz çerçevesindedir.

Arazi Tahribatının Dengelenmesi kriterlerinden biri olan toprak organik karbon miktarının belirlenmesi ve izlenmesine hizmet edecek Türkiye Toprak Organik Karbonu Modeli ve Haritalanması Projesi için TÜBİTAK, diğer kurumlar ve üniversite hocalarının uzman görüşleri çerçevesinde çeşitli toplantılar, çalıştaylar yapılmış bunun yanı sıra kaynak taraması tamamlanmıştır. Ülkenin tamamını kapsayan bu geniş ve kapsamlı çalışma için kurumlarla işbirliğine gerek duyulmuştur.

Bu bağlamda; Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM), Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), Tarım Reformu Genel Müdürlüğü (TRGM), Orman Genel Müdürlüğü (OGM) ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından çeşitli gayelerle araziden alınan toprak örneklerinin analiz değerlerinin toplanması için bir protokol imzalanmıştır. Bu minvalde, Türkiye'de Toprak Organik Karbon içeriğinin belirlenmesine yönelik mevcut durumun ortaya konması, toprak organik karbonu miktarının tespitine yönelik model oluşturulması ve izleme sisteminin geliştirilmesi içi TÜBİTAK ile işbirliği ve proje çalışmasına başlanılmıştır. Yapılacak proje ile topraktaki organik karbon miktarının benzerlik gösterebileceği alanlarla karbon birimleri oluşturulacak ve topraktaki Organik Karbon Miktarına Yönelik Tahminleme Modelinin Geliştirilmesi sonucunda Türkiye'de yeraltı ve yerüstü toprak organik karbonu tespit edilerek sisteme sağlanan verilerle belirli periyotlarda izlemesi yapılacak, Arazi Tahribatının Dengelenmesi için ülke hedeflerinin gerçekleşmesinde üretilen ve veritabanına kayıt edilen verilerin web üzerinden ilgili faydalanıcılara sunulmasına imkan sağlayacak ve sorumlu ve paydaş kuruluşların karar vericilerine karar-destek sağlayacaktır.

ORTA ASYA VE TÜRKIYE’DE KURAK ALANLARINDA ENTEGRE DOĞAL KAYNAK YÖNETIMI PROJESI (CACILM-II)

Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan'da sınır ötesi görülen kuraklık ve çölleşme tehdidine binaen, 2003 yılında Orta Asya Ülkeleri için Çölleşme ve Kuraklıkla Mücadele Alt Bölgesel Eylem Programı hazırlanmıştır. Bu programa destek olmak amacıyla 2007-2011 yılları arasında "Orta Asya Ülkeleri Arazi Yönetimi Girişimi (CACILM-I)" projesinin ikinci fazı olarak CACILM II projesi uygulanmaya başlanmıştır.

CACILM II kapsamındaki faaliyetler arasında çok ülkeli ortaklıklar ve bilgi alışverişi, yasal çerçeve iyileştirmeleri, çok sayıda alan uygulaması ve en iyi uygulamaların yaygınlaştırılması yer aldı.

Takip eden proje CACILM II aşağıdakilere odaklanmaktadır;