Hayvansal protein kaynakları arasında kanatlı ürünlerinin başta ülkemizde olmak üzere tüm dünyada önemli yer tutması, gıda patojenlerinin bu ürünlerde kontrol edilmesini gerekli kılmaktadır. Salmonella serotipleri, gıda patojenleri arasında en önemli grupta yer almaktadır ve bu patojenlerin kontrolü için gelişmiş ülkeler başta olmak üzere pek çok ülke “Ulusal Salmonella Kontrol Programları” geliştirmiş ve uygulamaya koymuştur.
Ülkemizde 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu kapsamında halk sağlığı önemi olan gıda kaynaklı Salmonella etkenlerinin izlenmesi amacıyla AB ye uyumlu ‘Salmonella ve Belirlenmiş Diğer Gıda Kaynaklı Zoonotik Etkenlerin Kontrol Altına Alınması Yönetmeliği’ yayımlanmıştır.
Mevzuatla beraber birincil üretim dâhil yem ve gıda zincirinin ilgili aşamalarında izleme yapılması, Sağlık Bakanlığı verilerine göre halk sağlığı önemi olan serotipler göz önüne alınarak hedefler belirlenmesi ve birincil üretimde etkenlerin azaltılmasına yönelik ulusal Salmonella kontrol programı oluşturulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi işbirliğinde 2014-2017 yılları arasında ‘Kanatlı Hayvanlardan ve Gıdalardan Salmonella İzlenmesi ve Kontrol Programlarının Geliştirilmesi Projesi’ yürütülmüştür.
Projede kanatlı ve kanatlı ürünlerinden toplam 13.552 materyal incelenmiş olup, proje sonucunda broyler, hindi, damızlık, kesimhane ve gıda örneklerinde baskın serotip Salmonella Infantis iken, yumurtacılarda Salmonella Kentucky olduğu tespit edilmiştir. Proje çıktısı olarak ‘Ulusal Salmonella Kontrol Programı’ hazırlanarak 16 Şubat 2018 tarihinde Tarım ve Orman Bakanlığı web sitesinde yayımlanmıştır. Programın yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde kanatlı işletmeleri kendi işletme yapılarına uygun hazırladıkları kontrol programlarını Tarım ve Orman Bakanlığına sunmuşlardır.
25 Eylül 2018 tarihinde işletmelerin sunmuş oldukları Ulusal Salmonella Kontrol Programı’nda belirtilen ‘örnek almadan sorumlu veteriner hekimlere Ulusal Salmonella Kontrol Programı kapsamında doğru numune alma teknikleri ve numune almada bir örnekliliğin sağlanması” amacıyla eğitim toplantısı düzenlendi. Toplantı, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Veteriner Sağlık Ürünleri ve Halk Sağlığı Daire Başkanı Mustafa Bebek ‘in açılış konuşması ile başladı. Açılış konuşmasında Tarım ve Orman Bakanlığının Ulusal Salmonella Kontrol Programının uygulanmasındaki kararlılığı vurgulandı. Ardından Çalışma Grubu Sorumlusu Veteriner Hekim Dr. Güzin Şahin Ulusal Salmonella Kontrol Programı ile ilgili sunum yaptı. Daha sonra Ulusal Salmonella Referans Laboratuvarı olan Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr .Mehmet Akan doğru numunenin nasıl alınması gerektiği ve uygun numune alma teknikleri hakkında pratik bilgiler veren sunum yaptı.
Eğitim toplantısına Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Belgin Sarımehmetoğlu, Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hakan Yardımcı ve broyler, yumurtacı, damızlık ve hindi işletmelerinde saha sorumlusu olarak çalışan ve örnek almadan sorumlu olan yaklaşık 200 saha çalışanı veteriner hekim katıldı.
'Ulusal Salmonella Kontrol Programı' kapsamında alınan numunelerin analizleri; TS EN ISO 17025 kapsamında analiz yapan ve akreditasyon sürecini devam eden Tarım ve Orman Bakanlığından ruhsatlı veteriner teşhis ve analiz laboratuvarları ile enstitü müdürlüklerimizden oluşan toplam 15 laboratuvar tarafından yürütülecektir. Bu kapsamda Ulusal Salmonella Referans Laboratuvarı olan Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı öğretim üyeleri tarafından Ulusal Salmonella Kontrol Programı’nda görev alacak veteriner teşhis ve analiz laboratuvarlarının ve enstitülerin SALKON yazılımı ve yeterlilik testi katılım eğitimleri gerçekleştirilmiştir. Söz konusu Enstitü personeli ve Salmonella Kontrol Programı laboratuvar sorumlusu yaklaşık 30 kamu ve özel sektör laboratuvar personeli katılmıştır.
‘Ulusal Salmonella Kontrol Programı’ ile broyler, yumurtacı tavuklar ve hindilerde AB ülkelerinde olduğu gibi halk sağlığı önemi olan Salmonella serotiplerinden S.Enteritidis ve S.Typhimurium sıklığının birincil üretimde %1 düzeyinin altında olması hedeflenmektedir.
'Ulusal Salmonella Kontrol Programı'nın hayata geçirilmesinin;
- Gıda kaynaklı Salmonella enfeksiyonu görülme sıklığının düşürülmesi ve başta insan ve hayvan sağlığının korunması ile,
- Kanatlı sektöründeki ihracat artışı ve ticari faaliyetlerin daha geniş yelpazede sürdürülmesinde ve kanatlı sektörünün marka değerinin artırılmasında olumlu etkilerinin olacağı değerlendirilmektedir.