Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 20 Aralık 2018'de aldığı karar ile 7 Haziran günü Dünya Gıda Güvenilirliği Günü olarak ilan edilerek 2019’dan itibaren tüm dünyada kutlanmaya başlandı. Yürütücülüğünü Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün ortaklaşa üstlendiği Dünya Gıda Güvenilirliği Günü ile güvenilir gıdanın önemi ve insanlığa sağladığı yararların anlatılması, gıda güvenilirliğinin sağlanmasına yönelik girişimlerin güçlendirilmesi ve bu alandaki tüm paydaşların farkındalığının artırılması hedeflenmektedir.
Bugün Dünya Gıda Güvenilirliği Gününün ikinci yılı. Bu yılki etkinliklerin ana teması, FAO ve WHO tarafından, geçen yıl olduğu gibi “Gıda güvenilirliği, herkesin sorumluluğu” olarak duyuruldu.
Gıda güvenilirliği, gıdaların üretilmesi, işlenmesi, hazırlanması, depolanması, son tüketiciye sunulması ve tüketimi sırasında, taşıyabileceği biyolojik, kimyasal ve fiziksel her türlü zararlı etkenin bertaraf edilmesi için alınan tedbirler bütününü ifade eder. Güvenilir gıda ise, uygun şekilde hazırlanarak tüketildiğinde tüketicilere zarar vermeyen gıda demektir.
Gıda güvenilirliğinin sağlanabilmesi için, tüm gıda zinciri boyunca gerekli noktalarda önlemlerin alınması, uygulanması ve kontrol edilmesi gerekir. Gıda zincirine dâhil olan -çiftçiden tüketiciye kadar- herkes; gıda güvenilirliğinin sağlanması için, gıdayı insan sağlığı riskini artıran tehlikelerden koruyacak önlemleri alarak sorumlulukları paylaşmalıdır.
Son yıllarda hem tüm dünyada hem de ülkemizde gıda güvenilirliği sistemlerinde çok önemli gelişmeler yaşanmış olsa da, Dünya Sağlık Örgütünün tahminlerine göre, her yıl, bakteriler, virüsler, parazitler, toksinler veya kimyasalların bulaştığı gıdaları tüketen 600 milyondan fazla insan hastalanıyor ve bunlardan 420.000’i ölüyor. Oysaki güvenilir, besleyici ve yeterli gıdaya erişim hakkı bir insanlık hakkıdır.
Güvenilir gıda üretimi, ticari anlamda da büyük önem taşımaktadır. Güvenilirlik koşullarını sağlayan gıda ürettiğinizde, alıcının/tüketicinin güvenini kazanmış ve hem ulusal hem de uluslararası pazara erişiminizi daha kolay hale getirmiş olursunuz. Bu şekilde sürdürülebilirlikte artış sağlayabilir ve böylece, özellikle kırsal alanlarda, ekonomik kalkınma ve yoksulluğun azaltılmasını olanaklı hale getirebilirsiniz.
Dikkatinize sunmak istediğim bir konu daha var: “Tek sağlık” yaklaşımı. Bu yaklaşımla, gıda güvenilirliği sistemlerimizi geliştirme olanağına sahip olabiliriz. İnsanların sağlığını, hayvanların ve çevrenin sağlığından bağımsız olarak düşünmek mümkün değildir. Doğrudan temas yoluyla veya gıdalar/su ve çevre vasıtasıyla hayvanlardan insanlara geçebilen patojen mikroorganizmalar, halk sağlığı ve sosyo-ekonomik refah açısından önemli etkilere sahiptir. Bu nedenle, insan sağlığını, hayvan sağlığı ve çevre sağlığı ile birlikte düşünmek zorundayız. Bakanlığımız da dâhil olmak üzere, bu alanlarda yetkili resmi kurumlar, gıda üreticileri, akademisyenler, uzmanlar, sivil toplum örgütleri ve uluslararası kuruluşlar hep birlikte mücadele edebiliriz.
Bakanlığımız, gıda güvenilirliğinin sağlanması konusunda en büyük sorumluluğun kendisinde olduğunun bilincinde olarak bu alandaki faaliyetlerini kararlılıkla ve yoğun bir şekilde sürdürüyor. Sizlere bu konuda birkaç bilgi vermek isterim:
- Gıda güvenilirliği alanındaki hususları düzenlemek için yayımladığımız çok sayıda mevzuat bulunuyor. Gıda mevzuatımızı oluştururken, Avrupa Birliği yaklaşımlarının yanı sıra FAO ve WHO tarafından ortaklaşa yönetilen Kodeks Alimentarius yaklaşımlarını da dikkate alıyoruz. Bu doğrultuda, etiketleme, bulaşanlar, gıda katkı maddeleri, veteriner ilaç kalıntıları, pestisit kalıntıları, hijyen uygulamaları, resmi kontroller gibi çok çeşitli konuları düzenlemek amacıyla yayımladığımız mevzuatı, gıda güvenilirliğinin sağlanmasında resmi referanslar olarak kullanıyoruz.
- Resmi denetim ve kontrollerimizi, riske dayalı olarak belirlediğimiz sıklıklarla gerçekleştiriyoruz.
- 81 İl Tarım ve Orman Müdürlüğümüz tarafından gerçekleştirilen denetimlerde, 1 Haziran 2020 itibariyle, 7004 adet gıda denetçimiz görev yapmaktadır.
- 2019 yılında toplam 1.215.996 adet denetim gerçekleştirdik.
- Artık hepinizin aşina olduğu ALO 174 Gıda Hattımız, hizmete girdiği 2009 yılından beri tüketicilerimiz tarafından oldukça aktif bir şekilde kullanılıyor. Ayrıca, vatandaşlarımızın gıdalarla ilgili her türlü ihbar, şikayet, soru ve sorunlarına yönelik olarak hizmete açılan WhatsApp İhbar Hattımız (0 501 174 0 174), 08 Mart 2020 tarihinden itibaren hizmet vermeye başlamıştır.
- Ulusal Kalıntı İzleme Planı (UKİP) kapsamında, halen kanatlı (broiler, hindi), su ürünleri (balık), süt, bal, yumurta ve büyükbaş hayvanlarda yasaklı madde, veteriner ilaç kalıntıları ve bulaşanlar yönünden kontroller yapılmaktadır. UKİP kapsamında 2015 yılından beri numuneler alınarak analiz edilmektedir. 2019 yılında alınan numune sayısı 16.019’dur.
- Son tüketiciye ulaşan gıdalara yönelik denetimlerimizin yanı sıra gıda zincirinin birinci aşamasına yönelik denetimler de gerçekleştiriyoruz elbette.
- Gıda güvenilirliğini sağlamada kullandığımız risk analizi yaklaşımının doğal bir sonucu olarak, gıdamızın taşıyabileceği riskleri biliyor, bunları en iyi şekilde yönetebilmek için bilim insanlarından oluşturduğumuz bilimsel komisyonlar ile çalışıyoruz.
Sözlerimi sonlandırmadan önce, gıda güvenilirliğinin herkesin sorumluluğu olduğunu bir kez daha vurgulamak isterim. Bugün, gıda çok büyük miktarlarda işlenerek daha önce olmadığı kadar uzak mesafelere dağıtılmaktadır. Her alanı kapsayan mevzuat silsilesi ve iyi bir resmi yönetimin yanı sıra, gıda arz zincirindeki tüm aktörlerin yaygın şekilde işbirliği yapması ve tüm paydaşların katkılarını ortaya koyması, gıda güvenilirliği için olmazsa olmazdır.
FAO ve WHO tarafından hazırlanan Dünya Gıda Güvenilirliği Günü 2020 Kılavuzunda, herkesin sürece nasıl katılabileceğini göstermek için beş adımdan bahsedilmektedir:
1. Güvenilir olduğuna emin olun: Biz yetkili otoriteler olarak, herkes için güvenilir ve besleyici gıda sağlanması için çalışacağız.
2. Güvenilir şekilde yetiştirin: Tarım ve gıda üreticileri, “iyi uygulamaları” benimsemelidir.
3. Güvenilir şekilde saklayın: Gıda işletmecileri, piyasaya arz ettiği gıdanın güvenilir olmasını temin etmelidir.
4. Güvenilir gıda tüketin: Tüm tüketicilerin güvenilir, sağlıklı ve besleyici gıdaya erişim hakkı vardır. Tüketicilerin, gıdalara ilişkin olarak, beslenme ile ilgili riskler ve hastalık riskleri hakkında zamanında, açık ve güvenilir bilgilere erişmesi sağlanmalıdır.
5. Güvenilirlik için bir araya gelin: Yetkili resmi kurumlar, bölgesel ekonomik kuruluşlar, Birleşmiş Milletler kuruluşları, kalkınma ajansları, ticari sivil toplum kuruluşları, tüketici ve üretici grupları, akademik kuruluşlar, araştırma kurumları ve özel sektör kuruluşları gıda güvenilirliği konularında birlikte çalışmalıdır.
Dünya Gıda Güvenilirliği Gününüz Kutlu Olsun! Güvenli bir gelecek için hepimiz sorumluluğumuzu alalım, gıda güvenilirliğini hep birlikte sağlayalım!
Harun SEÇKİN
Genel Müdür V.