​Avrupa Birliği (AB), aday ülkelere uyum sürecinde ortaya çıkacak teknik ve finansal zorlukların üstesinden gelebilemeleri için çeşitli destek araçları ve programları ile yardımda bulunmaktadır. Bu yardımlardan Bakanlığımız özellikle veterinerlik, bitki sağlığı, su ürünleri, gıda güvenilirliği, organik tarım, kırsal kalkınma, istatistik, arazi parsel tanımlama sistemi gibi konularda gerçekleştirdiği projelerle yararlanmıştır. Bakanlığımızın 2002-2014 döneminde mali işbirliği kapsamında yararlandığı kaynağa ilişkin veriler Tablo 1'de gösterilmiştir.

Tablo 1: TR-AB Mali İşbirliği kapsamında Bakanlığımızın gerçekleştirdiği ve devam etmekte olan projelerin sayısı ve bütçeleri *

*Proje bütçeleri proje fişlerinde yer alan değerlerdir.

Bakanlığımızca 2002-2014 döneminde AB katkısı yaklaşık 185,8 Milyon Avro olan, toplam bütçesi yaklaşık 236,0 Milyon Avro 38 adet proje tamamlanmıştır. Toplam bütçesi 122,7 Milyon Avro olan 24 projenin başvuru ve uygulanma aşamaları halen devam etmektedir. ​

IPA II DÖNEMİ (2014-2020)

AB'nin aday ve potansiyel aday ülkeler için oluşturduğu Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA)'nın 2007-2013 yıllarını kapsayan ilk döneminin bitmesinin ardından, IPA'nın 2014-2020 yıllarını kapsayan ikinci dönemi 2014 yılında başlamıştır. IPA II döneminin hukuksal çerçevesini belirleyen AB tüzükleri yürürlüğe girmiştir. Bunlar;

• IPA II dahil olmak üzere, toplam altı farklı yardım aracı için ortak kuralların düzenlendiği Avrupa Parlamentosu ve Konseyi'nin AB'nin dış yardımlarının finansmanına ilişkin genel kural ve prosedürlerin belirlendiği 11 Mart 2014 tarih ve 236/2014 sayılı Tüzük,
• Avrupa Parlamentosu ve Konseyi'nin 2014-2020 dönemi Katılım Öncesi Yardım Aracını (IPA II) oluşturan 11 Mart 2014 tarih ve 231/2014 sayılı Tüzük,
• Komisyon'un 231/2014 sayılı Tüzüğe bağlı uygulama hükümlerinin belirlendiği 02 Mayıs 2014 tarih ve 447/2014 sayılı Uygulama Tüzüğü'dür.
  
   
  
  236/2014 sayılı Tüzükte, IPA II'nin amacı, yararlanıcı ülkelerin AB üyelik perspektifi çerçevesinde, AB kural, standart, politika ve uygulamalarına uyum sağlaması için politik, kurumsal, yasal, idari, sosyal ve ekonomik reformlarının desteklenmesi ve söz konusu yararlanıcı ülkelerde istikrar, güvenlik ve refaha katkı sağlamak olarak belirtilmektedir. 
  
   
  
  231/2014 sayılı Tüzükte, IPA II döneminde tüm politika alanlarında Komisyona gereken desteği sağlamak üzere IPA II Komitesi kurulacağı belirtilmektedir. IPA II programlamasında temel olarak Ülke Strateji Belgelerinin ve bu belgelerdeki önceliklendirmenin esas alınacağı belirtilmektedir. 
  
   
  
  IPA II döneminde uygulama metodunun doğrudan (direct), dolaylı (indirect/ IPA I döneminde uygulanan DIS ve EDIS yöntemlerinin aynısı) ve ortak (shared) yönetim şeklinde olacağı belirtilmektedir. 
  
   
  
  447/2014 sayılı Uygulama Tüzüğünde, IPA I döneminin yararlanıcı ülkelerde oluşturulan yönetim otoriteleri (NIPAC, NAO, operating structures), IPA II döneminde de yönetim, kontrol, destek, süpervizörlük, izleme, değerlendirme, raporlama ve iç denetim görevlerine devam edecektir. Ayrıca, dolaylı yardımlardan yararlanan ülkelerin değerlendirme faaliyetlerini içeren değerlendirme planı sunmaları beklenmektedir.
  
   
  
  IPA I döneminde geçerli olan bileşen yapısı terk edilmiş olup politika alanları ve tematik öncelikler oluşturulmuştur. Bu kapsamda Bakanlığımızın IPA II döneminde iki farklı politika alanında çalışmalar yürütmesi öngörülmektedir; bunlar

• Birliğe üyeliğe yönelik reform hazırlıkları ve bununla ilgili kurumsal kapasite geliştirme politika alanı;
• Tarım ve kırsal kalkınma politika alanı.

Tematik önceliklerden ise Bakanlığımızı doğrudan ilgilendiren iki başlık bulunmaktadır;

• Gıda arzının güvenliği ve güvenilirliğine katkı sağlanması ve kırsal alanların canlı tutularak çeşitli ve uygulanabilir tarım sistemlerinin sürdürülmesine katkı sağlanması;
• Tarımsal gıda sektörünün rekabet baskısı ve piyasa faktörleri ile mücadele etme yeteneğinin arttırılması ve ekonomik, sosyal ve çevresel hedefleri gözeten dengeli bir bölgesel kırsal alan kalkınması amacı takip edilirken, Birlik kural ve standartlarına tedrici olarak uyum gösterme.

IPA II kapsamında 2014-2020 arası ülkelerin İndikatif Ülke Strateji Belgelerinde ve İndikatif Çok Ülkeli Strateji Belgesinde yer alan toplam IPA fonu 11.150,1 Milyon Avro'dur. IPA II (2014-2020) fonlarının ülkelere dağılımı ve tarıma ayrılan fonlar Tablo 2'de gösterilmiştir. Tablo 2 incelendiğinde IPA II fonlarından en büyük payı yaklaşık 4,5 milyar Avro ile ülkemizin aldığı görülmektedir.

Tablo 2: IPA II (2014-2020) fonlarının ülkelere dağılımı ve tarıma ayrılan fon miktarları

IPA III Dönemi(2021-2027)

Avrupa Komisyonu'nca Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA)'nın 2021 – 2027 yılları arasında uygulanacak 3. Dönemine yönelik taslak tüzük hazırlanmıştır.

• IPA III tüzüğünün politika ve hedefleri IPA II ile benzer olacaktır. Buna göre IPA III'te hukukun üstünlüğü, demokrasi, insan hakları ve temel haklar, sivil toplum, güvenlik, göç yönetimi, kamu yönetimi ve yönetişim, uzlaşı ve iyi komşuluk ilişkileri, ekonomik ve sosyal kalkınma, çevrenin korunması ve iklim değişikliği, dijital ekonomi ve toplum ile sınır ötesi işbirliği gibi hedef ve alanlar olacaktır. Performans temelli bir yaklaşım ve adil paylaşım ilkesi gözetilerek Tüzükte belirtilen hedeflere ulaşılmasını amaçlayan bir yaklaşım benimsenecektir.
• Yeni dönem MFF altında Komisyon, toplam IPA bütçesinin yüzde 13 oranında artışla 14,5 milyar avroya çıkarılmasını önermektedir. MFF'nin yıl sonunda kabul edilmesi beklenmektedir
• IPARD, TAIEX ve sınır ötesi işbirliğinde değişikliğe gidilmeyecek ve aynı şekilde uygulanmaya devam edecektir. IPA Çok Ülkeli Program hâlihazırda uygulandığı gibi devam edecek ancak bu programda da pencereler olacaktır.
• IPA II dönemindeki sektörlerin yerine IPA III altında öncelik ve esasları yansıtan politika alanları olarak tematik pencereler olacak ve her pencere için aynı mali tahsisat sağlanmayacaktır. Pencereler 7 yıllık bir süre için tüm ülkeleri kapsayacaktır.
• Her bir aday ülke, ülkenin pencerelere göre hazırlanmış stratejik durumunun, her bir pencere için önceliklerinin ve fonlanması önerilen eylemlerin listesinin yer alacağı "Stratejik Cevaplar" belgesi hazırlayacaktır. Stratejik Cevapların taslakları 2020 ortasında, nihai taslaklar ise 2020 sonunda Komisyona sunulacaktır.
• Komisyonca ilgili bulunan eylemler, öngörülebilirlik ve uygulama kapasitesi gibi hususlardan dolayı olgunluk durumuna göre seçilecek (özellikle yatırım projeleri) ve buna göre Komisyon, en ilgili ve en olgun projeleri ilk önce seçerek yıllık ya da çok yıllık planlara dâhil edecektir.
• Eylemlerin seçimindeki ilk aşamada politik ilgililiğe bakılarak uygun görülenler Eylem Belgesine dönüştürülecek, teknik olgunluğa ilişkin ikinci aşamada ise ihale ve satın alma belgeleri ile teknik şartnamelerin söz konusu eylem belgesi ile birlikte hazır olup olmadığına bakılacaktır.
• Yararlanıcı ülkeler için önceden belirlenen ülke tahsisatı olmayacaktır. Dolayısı ile bir ülkenin olgunlaşmış daha fazla projesi varsa o sene daha fazla proje geçirmesi mümkün olabilecektir.

IPA III Pencereler

1. Hukukun üstünlüğü, temel haklar ve demokrasi
2. İyi yönetişim, müktesebat uyumu, stratejik iletişim ve iyi komşuluk ilişkileri
3. Yeşil gündem ve sürdürülebilir bağlantısallık
4. Rekabetçilik ve kapsayıcı büyüme
5. Bölgesel ve sınır ötesi işbirliği

Pencere 1

Hedefler:

• Katılıma yönelik hazırlıkların geliştirilmesi
• AB müktesebatının, ilgili AB ve uluslararası standartların uygulanmasına yönelik kapasitenin artırılması
• Hukukun üstünlüğü, temel haklar ve demokrasi alanlarında reform
• Göç yönetimi, Güvenlik (kolluk kuvvetleri, adli ve polis işbirliği, organize suçlarla ve terörle mücadele)
  
  İlgili fasıllar: 23 ve 24

Pencere 2

Hedefler:

• İyi yönetişim (PAR, PFM, istatistik ve ekonomik yönetişim odaklı)
• Müktesebat uyumu ve Birliğin değer, kural, standart ve uygulamalarına uyum
• Bölgesel barış ve istikrar
• Toplumlar arası bağlantılar
• Bölgesel işbirliği, uzlaşı ve iyi komşuluk ilişkileri
• Stratejik iletişim

Pencere 3

Hedefler:

• Çevre koruma
• İklim değişikliği ile mücadele
• Düşük karbonlu ekonomiye geçiş
• Dijital ekonomi ve toplum
• IPA III yararlanıcılarının AB pazarına ve global pazara olan bağlantısının güçlendirilmesi
  
  Öncelik başlıkları: çevre, ulaştırma, enerji, dijital ekonomi ve toplumu

Pencere 4

Hedefler:

• Ekonomik ve sosyal kalkınma
• Eğitim, sosyal içerme ve istihdam politikaları
• Özel sektörün geliştirilmesi
• Tarım ve kırsal kalkınma

Pencere 5

Hedefler:

• Sınır bölgelerindeki toplumlar arasında karşılıklı güvenin tesis edilmesi.
• Yapısal fonlara hazırlık mahiyetinde yerel yönetimlerin AB programları yönetim kapasitesinin geliştirilmesi.
• Sınır bölgelerinin sosyal, bölgesel gelişimlerinin desteklenmesi.