Resmi Kontroller

Bakanlık olarak ülkemizde; gıda güvenilirliğinin sağlanması, gıdalarda taklit ve tağşişin önüne geçilmesi, sağlığın korunması ve tüketicilerimizin aldatılmasının önlenmesi ile sektörde haksız rekabetin engellenmesi amacıyla gerek mevzuat yönüyle gerekse resmi kontrol uygulamalarımız yaptığımız yeniliklerle devam etmektedir.

5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu'nun 31inci maddesinin 6ıncı fıkrasında ve 17 Aralık 2011 tarih ve 28145 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan "Gıda ve Yemin Resmi Kontrolüne Dair Yönetmelik" in 8 inci maddesinde laboratuvar sonucu ile taklit ve tağşiş yapıldığı kesinleşen gıdaları üreten/ithal eden firma ve ürün bilgileri ile kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firma ve ürün bilgilerinin Bakanlık resmi internet sitesinde Bakanlıkça kamuoyunun bilgisine sunabileceği hükmü bulunmaktadır. Bu kapsamda resmi kontroller sonucunda:

1. Laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıda ve yemi üreten/ithal eden firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası.

2. Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası." kamuoyuna açıklanmaktadır. Bu hükümler doğrultusunda 2012 yılından itibaren dönem dönem Bakanlığımızın resmi internet sitesi olan www.tarimorman.gov.tr adresinden söz konusu firma ve ürünler ile ilgili kamuoyuna duyurular yapılmıştır.

Yapılan duyurular yukarıda belirtildiği üzere 2 farklı grupta gerçekleştirilmektedir.

Birinci grupta yer alan laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen ürünleri üreten firmalar hakkında 5996 sayılı Kanun kapsamında 40 (l) maddesi gereği idarî para cezası uygulanarak; bu ürünlerin mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilmektedir.

İkinci grupta yer alan laboratuvar analizleri neticesinde kişilerin sağlığını tehlikeye düşürebilecek şekilde bozulmuş ve değiştirilmiş olduğu tespit edilen (içeriğinde ilaç etken maddesi bulunan) ürünleri üreten veya piyasaya arz edenler hakkında kamunun sağlığına karşı suçlar kapsamında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunularak, ürünler masrafları sorumlusuna ait olmak üzere piyasadan toplatılmakta, mülkiyeti kamuya geçirilmektedir.

2012-2024 yılları arasında değişik dönemlerde 28 defa kamuoyuna duyuru yapılmış olup; toplamda 5.125 farklı parti ürün tüketicinin bilgisine arz edilmiştir. Bakanlığımız 02/10/2024 tarihinden itibaren kamuoyu duyurularını https://guvenilirgida.tarimorman.gov.tr/ internet sitesinden elektronik ortamda güncel ve anlık olarak yapmaya devam etmektedir.

Kamuoyuna duyuru uygulamasının temel amacı tüketicinin sağlığı ve menfaatinin korunması ve sektörde haksız rekabetin önlenmesidir. Bu sayede Bakanlığımızın yürüttüğü resmi kontroller ve firmaların kendi otokontrol sistemi dışında tüketiciler aracılığıyla piyasa üzerinde bir denetim mekanizması oluşturulması ve "güvenilir gıda üretimi"nin teşvik edilmesi hedeflenmektedir. Ürün/firma bilgilerinin kamuoyuna duyurulması, tüketici tercihlerinin oluşmasında etkili olmaktadır.Yapılan kamuoyu duyuruları sonucunda, bazı firmaların birçok kez kamuoyuna duyurulmasına rağmen taklit ve tağşiş yapmaya, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek gıdaları üretmeye ve piyasaya arz etmeye devam ettiği görülmüştür.

Tüketicinin sağlığının ve menfaatlerinin en üst düzeyde korunması ve ceza maddesinin caydırıcı nitelik kazanması amacıyla 5996 sayılı Kanun'da değişiklik yapan 7255 sayılı Gıda, Tarım ve Orman Alanında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun 04 Kasım 2020 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun'un 30'uncu maddesinde yapılan düzenlemeyle taklit ve tağşiş yapılan gıda maddelerini üreten, piyasaya arz eden gıda işletmecileri ile piyasaya arz eden perakende gıda işletmecilerine yönelik yaptırımlar ağırlaştırılmıştır. Böylece, bu suçu işleyen gıda işletmecilerine hapis cezası, adli para cezası, gıda sektörü faaliyetinden men ve 2024 yılı itibariyle 26.242 TL'den 10.499.285 TL'ye kadar değişen idari para cezaları gibi caydırıcı yaptırımlar getirilerek gıdalarda taklit ve tağşiş gibi sahtecilikleri yapanların önüne geçilmesi öngörülmüştür.

Ülkemizde GDO Mevzuatı

GDO'lu ürünlerle ilgili işlemler; 26 Eylül 2010 tarihinde yürürlüğe giren 5977 sayılı "Biyogüvenlik Kanunu" ve yine aynı tarihte yürürlüğe giren "Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünlerine Dair Yönetmelik" hükümlerine göre yürütülmektedir.

Biyogüvenlik Kanunu kapsamına giren ürünler ile ilgili olarak;

GDO ve ürünlerinin onay alınmaksızın piyasaya sürülmesi,
GDO ve ürünlerinin, Kurul kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması,
Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların üretimi,
GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı,
GDO ve ürünlerinin bebek mamaları ve bebek formülleri, devam mamaları ve devam formülleri ile bebek ve küçük çocuk ek besinlerinde kullanılması yasaktır.
Bugüne kadar gıda amaçlı olarak onay verilmiş bir gen bulunmadığından GDO ve ürünlerinin gıda amaçlı olarak kullanılması yasak olup gıda amaçlı GDO'lu ürün ithaline de izin verilmemektedir.

Gıdalara Yönelik Yurtiçi Gdo Kontrolleri

Bakanlığımız tarafından gıda güvenilirliğini sağlamak amacıyla GDO içermesi muhtemel gıdalara yönelik yurtiçi resmi kontrolleri etkin bir şekilde yürütülmektedir.

Ayrıca GDO aranması ile ilgili olarak kontrol planı bulunmakta olup, bu planlar her yıl revize edilerek İl Müdürlüklerinde görevli kontrol görevlilerince etkin bir biçimde yürütülmektedir.

GDO'lu Gıdaların Etiketlenmesi

"Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünlerine Dair Yönetmelik" in "Gıdaların etiketlenmesi" başlıklı 18nci maddesinde Yönetmelik kapsamında yer alan gıdaların Bakanlık tarafından belirlenen eşik değerin (%0,9) üzerinde onaylanmış GDO'dan elde edilmiş olması veya onaylanmış GDO'dan elde edilmiş bileşen içermesi veya GDO içermesi veya GDO'dan oluşması durumunda Türk Gıda Kodeksinde yer alan gerekliliklere ilave olarak etiketlemenin nasıl yapılacağı ile ilgili hususlar yer almaktadır.

Ancak bugüne kadar gıda amaçlı olarak onay verilmiş bir gen bulunmadığından ve bu sebeple piyasada bulunan tüm gıdalar GDO'suz olduğundan gıdaların etiketlerinde GDO bulunmadığına dair bir ifadenin yer alması şu an için uygun görülmemektedir.

Biyogüvenlik Kanunu Gerekliliklerine Uymayanlar Hakkında Yasal Süreç

Biyogüvenlik Kanunu'nun 15inci maddesi kapsamında sorumlular hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmakta ve ürünlerin piyasaya arzı engellenmektedir.

Savcılık kararı doğrultusunda 1-12 yıl arası hapis cezası, 200 bin Türk Lirasına kadar idari para cezası veya 10 bin güne kadar adli para cezası verilebilmektedir.

Gıdalarda GDO Analizleri

Bir ürünün GDO'lu olup olmadığı sadece laboratuvar analizleriyle anlaşılmaktadır.

GDO'ların analizi; genetik modifikasyon sonucu oluşan yeni molekülün (DNA, RNA veya protein) tespit edilmesi esasına dayanır.

GDO tarama ve miktar analizi yapabilen Bakanlığımızca yetkilendirilmiş Kamu ve Özel Laboratuvarlar bulunmaktadır.

Bakanlığımız GDO analizi yapan laboratuvarlar, uluslararası standartlarda çalışmakta olup, AB laboratuvarlarının analiz stratejisini uygulamaktadırlar.

• Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS), İnternet ortamında çalışan bir veri kayıt sistemidir.

• GGBS, gıda/yem güvenilirliği ve kontrolünü sağlamaya ve vatandaşların güvenilir gıdaya ulaşmasını temine yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır. Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatı ile yetki verilen özel laboratuvarlar tarafından 2011 yılından itibaren kullanılmaktadır.

• Ülke genelindeki tüm gıda ve yem işletmeleri, bu işletmelere yapılan denetimler, alınan numuneler, numunelerin analiz sonuçları, işletmelere uygulanan idari yaptırımlar, ithalat ve ihracat kayıtları vb. birçok veri kontrol görevlilerince sisteme girilerek merkezi bir yapıda GGBS’de kayıt altına alınmakta, derlenmekte ve ihtiyaca göre raporlanmaktadır.

Bakanlığımız, "tarladan sofraya gıda güvenilirliği" uluslararası yaklaşım doğrultusunda ülkemizde üretilen gıdaların birincil üretim aşamasından son tüketim aşamasına kadar gıda güvenilirliğinin sağlanması amacıyla ülke genelinde gıda işletmelerinin resmi kontrollerini kesintisiz sürdürmektedir.

Tüketicilerin güvenilir gıdaya ulaşması amacıyla gıda işletmelerinin denetim durumunu takip etmesini sağlamak üzere Gıda İşletmelerinde Karekod Uygulaması hayata geçirilmiştir.

Bakanlığımızca hazırlanan ve her bir işletmeye özel karekod içeren görsel gıda işletmelerince gönüllü olarak https://guvenilirgida.tarimorman.gov.tr/ internet adresinden indirilip tüketicilerin görebileceği yerlerde sergilenebilecektir. Tüketiciler görsel üzerinde yer alan karekodu mobil cihazlarına indirmiş oldukları Tarım Cebimde uygulaması üzerinden sorgulattıklarında söz konusu işletmeye ait; Kayıt/Onay Numarası, Unvan, Adres ve İşletmede Yapılan En Son Denetim Tarihi bilgilerine ulaşabilecektir.

Söz konusu hizmet aracılığı ile tüketicilerin menfaatlerinin en üst düzeyde korunması ve Bakanlığımızca gerçekleştirilen resmi kontrollerin görünürlüğünün arttırılması hedeflenmiştir. Gıda işletmecilerimizi karekod içeren görsellerini oluşturarak tüketicilerle paylaşmaya; tüketicilerimizi de Tarım Cebimde uygulaması üzerinden bu karekodları sorgulamaya davet ediyoruz.

Gıda işletmecilerinin hizmete dahil olmak ve tüketicilerin hizmetten yararlanmak için yapması gerekenlere ilişkin işlem basamakları aşağıda yer almaktadır:

GIDA İŞLETMECİLERİ İÇİN

1. https://guvenilirgida.tarimorman.gov.tr/ internet adresinde yukarıdaki menüden “İşletme Karekod Oluşturma" linkine tıklanarak sorgu sayfasına ulaşılır. (Varsayılan tarayıcı olarak Chrome kullanılmalıdır.)

2. Gerçek kişi işletmeleri için işyeri sahibinin T.C. Kimlik Numarası ve İşletme Kayıt/Onay Numarası; tüzel kişi işletmeleri için Vergi Numarası ve İşletme Kayıt/Onay Numarası verileri girilerek sorgulama yapılır ve söz konusu işletmenin karekod içeren belgesine ulaşılır.

3. Belgenin çıktısı alınırken A4 boyutu seçilirse Yazdır ekranında Kağıt boyutu A4, A5 boyutu seçilirse Yazdır ekranında Kağıt boyutu A5 seçilerek çıktı alınır ve işletmenin görünür bir yerinde tüketicilerin erişimine sunulur.