TÜRKİYE TARIM SİGORTALARI SİSTEMİ (TARSİM)
İŞİN TANIMI / AMACI: Modern bir risk yönetim şekli olan Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) ile tarımsal üretimde yaşanan risklere maruz kalan üreticilerin ürünleri teminat altına alınarak, üretimin sürdürülebilir olmasının sağlanması amaçlanmaktadır.
TARİHÇE: Dünyada tarım ürünleri sigortası, dolu sigortaları ile başlamış ve zamanla yaygınlaşmıştır. Dolu daha çok yöresel bazda olduğu için sigorta şirketleri tek başlarına bu riski üstlenebilmekte ve çiftçiler de küçük primler ödeyerek dolu sigortası yaptırabilmektedirler. Ancak, katastrofik boyutu olan don, sel ve kuraklık gibi riskler, geniş alanlarda ve büyük hasarlara neden olduğu için primleri yüksektir. Sigorta şirketleri ile onları sigorta eden reasürans şirketleri, yanlarında Devlet desteği olmadan, bu riskleri tek başlarına üstlenememektedirler. Bu nedenle birden çok riskin sigortalandığı ülkelerde çiftçinin sigorta yaptırabilmesi için Devlet tarafından sigorta priminin bir bölümü karşılanmaktadır. Ülkemizde tarım sigortaları uygulamaları, "Genel Sigortacılık Kanunu" çerçevesinde, bitkisel ürünlerin dolu riskine karşı sigortalanması ile 1957 yılında başlamıştır.
Fakat bu yapı ile çiftçinin gelir düzeyinin yetersiz kalması , tarım sigortaları için uzun yıllar bir Devlet politikasının oluşmamış olması, tarım ve sigorta sektörlerindeki bilgi ve ilgi eksikliği gibi tarım sigortalarının gelişmesini engelleyen faktörlerle beraber, bağımsız bir yasal zemin oluşturulamadığından tarım sigortası uygulamalarında istenilen başarıya ulaşılamamıştır.
2005 yılında yürürlüğe giren 5363 sayılı "Tarım Sigortaları Kanunu" ile tarımda risk yönetimi yeni bir boyut ve ivme kazanmış olup, üreticilerin, adı geçen Kanunda belirtilen riskler nedeniyle uğrayacağı zararların tazmin edilmesini temin etmek ve prim desteği sağlamak üzere tarım sigortaları uygulamasına yönelik esaslar belirlenmiştir.
Üreticilerin riskler karşısında mağduriyetlerinin giderilmesi ve risklere karşı çözüm üretilebilmesi için, ülkemize uygun tarım sigortaları sisteminin kurulması yönünde, "Havuz Modeli" örnek alınmış olup, modern bir risk yönetim şekli olan Tarım Sigortaları Havuzu ile sistem güvence altına alınmıştır.
5363 sayılı Kanun çerçevesinde, kısa adıyla TARSİM olarak adlandırılan Türkiye Tarım Sigortaları Sisteminin altyapısını oluşturması için; yönetmelikler (Tarım Sigortaları Havuzu Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ve Tarım Sigortaları Uygulama Yönetmeliği), Hazine ve Maliye Bakanlığının onayı yürürlüğe giren Genel Şartlar ile Tarife ve Talimatlar hazırlanarak yürürlüğe girmiş olup, Devlet destekli ilk tarım sigortası poliçesi 1 Haziran 2006 tarihinde düzenlenmiştir.
YAPILAN VE DEVAM EDEN ÇALIŞMALAR:
Tarım Sigortaları 2006 – 2022 Genel Sonuçları;
Devlet destekli tarım sigortaları uygulamasının başladığı 1 Haziran 2006 tarihinden 31 Aralık 2022 tarihine kadar gerçekleşen rakamlar;
20,6 milyon adet poliçe düzenlendi. 272,2 milyon dekar alanda 725,2 milyar TL tarımsal varlık sigortalandı.
Türkiye Tarım Sigortası Sisteminde 7 ayrı branşta "Çoklu Risk Sigortası" uygulanmakta iken, kuru tarım alanlarında yetiştirilen buğday ürünü ile 2017 yılında "İlçe Bazlı Kuraklık Verim Sigortası" uygulamasına da başlanılmış olup, yıllar itibarıyla arpa, çavdar, yulaf, tritikale, nohut, kırmızı mercimek ve yeşil mercimek ürünleri de dahil edilerek kapsamı genişletilmiştir. 2021 yılında ise "İlçe Bazlı Kuraklık Verim Sigortası" uygulaması "Köy Bazlı Kuraklık Verim Sigortası" olarak değiştirilmiştir. Ayrıca, 2021 yılı uygulamasına ek olarak, Konya ilinin Cihanbeyli, Karatay ve Kadınhanı ilçelerinde Avrupa da ilk defa olmak üzere, Ülkemizde buğday ürünü için "Gelir Koruma Sigortası" uygulandı. Gelir Koruma Sigortası, 2022-2023 üretim sezonunda ise yine buğday ürünü için Konya ilinin tamamında uygulanmaya başlanıldı. Pilot proje kapsamında uygulanan Gelir Koruma Sigortası ile ekmeklik ve makarnalık buğday ürünlerinde verim değişimi ve fiyat dalgalanmalarına bağlı gelir kaybı riski teminat altına alınmıştır.
Bu kapsamda, toplamda 9 ayrı branşta Tarım Sigortası faaliyetleri yürütülmektedir.
Tarım sigortası uygulamalara ilişkin, her yıl çıkarılan Cumhurbaşkanı Kararı ile kapsamın genişletme ve yaygınlaştırılması çalışmaları çerçevesinde, mevcut kapsama ilave olarak, 2023 yılında getirilen yenilikler;
Bitkisel Ürün Sigortasında;
- Belirlenen ürünlerde % 5 den % 15'e varan oranlarda "Dolu riski" tarife fiyatlarında indirim yapılmıştır.
- Kaplıca Buğday Ürünü İçin Sap Unsuru Teminat Kapsamına alınmıştır.
- Buğday ürünü tarife fiyatında yüzde 6 indirim yapılmıştır.
- Don riski priminde belirlenen ürünlerde % 10 ve % 20 oranında indirim yapılmıştır.
- Jojoba, Alıç, Keçiboynuzu, Sakız Ağacı, Acıbakla, Kaplıca Buğdayı teminat kapsamına alınmıştır.
- Şeker pancarı sertifikalı tohumluk ürünü hasattan harmana kadar olan dönemin teminat kapsamına alınmıştır.
- Bitkisel Ürün Sigortası'nda uygulanan çift poliçe indirimi % 5'ten % 10'a yükseltilmiştir.
- Aynı ürün ve ada/ parselde hem Bitkisel Ürün Sigortası hem Köy Bazlı Kuraklık Verim Sigortası poliçesi bulunan üreticilere uygulanan çift poliçe indirimi % 5'ten % 10'a yükseltilmiştir.
- Ağaç sigortasında, aynı parselde hem ağaç hem de ürün poliçesi olan parsellerde % 5 "ağaç çift poliçe indirimi" uygulaması getirilmiştir.
- Kiraz ve vişnede, teminat başlangıcı "ilk çiçeklenme" evresinden "beyaz tomurcuk" evresine getirilmiştir.
- Enginarda (sebze) "Don riski" isteğe bağlı ek teminat olarak sigorta kapsamına alınmıştır.
- Kavun ve karpuzda, fide döneminde yeniden ekim-dikime neden olacak "Don riski" hasarı teminat kapsamına dahil edilmiştir.
- Kivi, erik ve kayısıdaki müşterek sigorta oranlarında % 5 ila % 10 arasında indirimler yapılmıştır.
Sera Sigortasında;
- Örtü altı üretimde alçak tünelde yetiştirilen domates, biber, patlıcan, kavun ve karpuz ürünlerinde fide döneminde yeniden ekim-dikime neden olacak "Don riski" hasarı teminat kapsamına alınmıştır.
- Örtü altı üretimdeki alçak tünellerde "Yaban domuzu zararı" riski teminat kapsamına alınmıştır.
- Sera sigortasında, örtü onarım masrafı tutarı 250 TL'den 1000 TL'ye yükseltilmiştir.
- Yenilenebilir enerji kaynakları kapsamındaki jeotermal kaynağı kullandığı tespit edilen seralarda toplam poliçe primi üzerinden % 5 indirim uygulaması başlatılmıştır.
Köy Bazlı Kuraklık Verim Sigortasında;
- Köy Bazlı Kuraklık Verim Sigortasında uygulanan çift poliçe indirimi % 5'ten % 10'a yükseltilmiştir.
Büyükbaş Hayvan Hayat Sigortasında;
- Büyükbaş hayvan hayat sigortasında, tarife fiyatında süt sığırlarında % 6, besi sığırlarında % 5 indirim yapılmıştır.
- Büyükbaş hayvan hayat sigortalarında % 15 olan yavru atma bedeli % 20'ye çıkarılmıştır.
- "Terör, grev, lokavt, kargaşa, halk hareketleri" teminatı için % 5 olan muafiyet oranı kaldırılmıştır.
- Yenilenebilir enerji kaynağı aktif biyogaz enerjisi üretimi yapan ve risk inceleme sonucuna göre kullandığı tespit edilen büyükbaş hayvancılık işletmeleri için % 5 indirim uygulaması getirilmiştir.
- Dar kapsamlı tarife için 18 aylık poliçe uygulamaya alınmıştır.
Küçükbaş Hayvan Hayat Sigortasında;
- Küçükbaş hayvan hayat sigortası kapsamında ek hastalıklar, uçurumdan yuvarlanma, kurt parçalaması gibi hasarlar için müşterek sigorta oranı % 30'dan % 20'ye düşürülmüştür.
- "Terör, grev, lokavt, kargaşa, halk hareketleri" teminatı isteğe bağlı ek teminat olarak teminat kapsamına alınmıştır.
- Dar kapsamlı tarife için 18 aylık poliçe uygulamaya alınmıştır.
Kümes Hayvanları Hayat Sigortası;
- Kümes hayvanları hayat sigortasında geniş kapsamlı tarife fiyatlarında % 10 indirim yapılmış olup, bu sigortada % 20 olan müşterek sigorta % 10'a düşürülmüştür.
- "Terör, grev, lokavt, kargaşa, halk hareketleri" teminatı isteğe bağlı ek teminat olarak teminat kapsamına alınmıştır.
Su Ürünleri Hayat Sigortasında;
- Su ürünleri hayat sigortasında tarife fiyatlarında % 10 indirim yapılmıştır.
- "Terör, grev, lokavt, kargaşa, halk hareketleri" teminatı isteğe bağlı ek teminat olarak teminat kapsamına alınmıştır.
Tarım Sigortası Branşlarında İndirim Uygulamaları Kapsamında;
Tüm branşlarda, kadın çiftçi indirimi % 5'ten % 10'a çıkarılmıştır.
Genç çiftçi indiriminde genç çiftçi yaş sınırı 30'dan 40'a yükseltilmiştir.
Tüm sigorta branşlarında ilk defa % 5 "Şehit yakını ve gazi" indirimi getirilmiştir.
2023 yılına ilişkin tüm değişiklikler; Cumhurbaşkanı Kararı çerçevesinde tarım sigortaları branşlarına ait Genel Şartlar ile Tarife ve Talimatlar kapsamında yer almaktadır. Bu düzenlemelere https://web.tarsim.gov.tr linkinde MEVZUAT başlığı altında yer alan, "Genel Şartlar" ile "Tarife ve Talimatlar" bölümünden ulaşılabilmektedir.
HEDEFLER:
Türkiye Tarım Sigortası Sistemi'nin misyonu; uygulamanın sürdürülebilir ve sağlıklı bir biçimde büyümesi ilkesinden sapmamak şartıyla, ürün ve risk bazında kapsamın genişletilmesidir. Bu çerçevede, yaşanan risklere maruz kalan üreticilerin tarla ve meyve bahçesi ürünleri, seraları, kültür hayvanları gibi tarımsal varlıkları teminat altına alınarak, üretimin sürdürülebilir olmasının sağlanması hedeflenmiştir.
Daha önce sigorta edilemeyen, büyük hasarlara neden olan ve doğal felaket (katastrofik risk) özelliği taşıyan risklerin sigortalanması sağlanarak, hem riskler yönetilebilir kılınmakta hem de bu risklerin neden olduğu zararların tazmininde Devletin mali yükü azaltılmaktadır.
Tarım Sigortalarında kapsamın genişletilmesi ile ilgili çalışmalar bağlamında;
Tüm parsellerin verimlerinin tahmin edilmesi, bunların arazi ölçümleriyle doğrulanması ve her yıl parsel bazlı verim tahminlerinin güncellenmesi ile teknolojiye dayalı "parsel bazlı verim sigortası" uygulamaya geçirilebilecektir.
Üreticilerimizin talep etmiş oldukları ve şu an için TARSİM teminat kapsamında yer almayan ürün ve risklerin; elde edilecek veriler, saha çalışmaları ve aktüeryal analizler sonucuna göre, sigorta prensipleri ve tarım sigortalarının sürdürülebilirliği çerçevesinde önümüzdeki yıllarda kapsama alınması konusunda, TARSİM Bilim ve Danışma Kurulu çalışmaları devam etmekte olup, talepler bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Türkiye Tarım Sigortaları Sistemi (TARSİM) 2023 Yılı Sunusu