TÜRKİYE TARIM SİGORTALARI SİSTEMİ (TARSİM)
İŞİN TANIMI/AMACI: Modern bir risk yönetim şekli olan Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) ile sistem güvence altına alınmış, yaşanan risklere maruz kalan üreticilerin ürünleri teminat altına alınarak, üretimin sürdürülebilir olmasının sağlanması amaçlanmaktadır.
TARİHÇE: Dünyada tarım ürünleri sigortası, dolu sigortaları ile başlamış ve zamanla yaygınlaşmıştır. Dolu daha çok yöresel bazda olduğu için sigorta şirketleri tek başlarına bu riski üstlenebilmekte ve çiftçiler de küçük primler ödeyerek dolu sigortası yaptırabilmektedirler. Ancak, katastrofik boyutu olan don, sel ve kuraklık gibi riskler, geniş alanlarda ve büyük hasarlara neden olduğu için primleri yüksektir. Sigorta şirketleri ile onları sigorta eden reasürans şirketleri, yanlarında Devlet olmadan, bu riskleri tek başlarına üstlenememektedirler. Bu nedenle birden çok riskin sigortalandığı ülkelerde çiftçinin sigorta yaptırabilmesi için Devlet; sigorta priminin bir bölümünü karşılamaktadır. Ülkemizde tarım sigortaları uygulamaları; Genel Sigortacılık Kanunu çerçevesinde, bitkisel ürünlerin dolu riskine karşı sigortalanması ile 1957 yılında başlamıştır.
Fakat bu yapı ile; çiftçinin gelir düzeyinin azlığı, tarım sigortaları için uzun yıllar bir Devlet politikasının oluşmamış olması, tarım ve sigorta sektörlerindeki bilgi ve ilgi eksikliği, tarım sigortalarının gelişmesini engelleyen faktörlerle ile birlikte bağımsız bir yasal zemin oluşturulamadığından istenilen başarıya ulaşılamamıştır.
2005 Yılında çıkarılan 5363 Sayılı Tarım Sigortaları Kanunu ile "tarımda risk yönetimi" yeni bir boyut ve ivme kazanmış olup, üreticilerin, kanunda belirtilen riskler nedeniyle uğrayacağı zararların tazmin edilmesini temin etmek ve prim desteği sağlamak üzere tarım sigortaları uygulamasına yönelik esaslar belirlenmiştir.
Kanun çerçevesinde kısa adıyla TARSİM olarak adlandırılan Türkiye Tarım Sigortaları Sisteminin altyapısını oluşturması için; yönetmelikler (Tarım Sigortaları Havuzu Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ve Tarım Sigortaları Uygulama Yönetmeliği), Genel Şartlar ile Tarife ve Talimatlar hazırlanarak Hazine ve Maliye Bakanlığının onayı ile yürürlüğe girmiştir. Devlet destekli ilk tarım sigortası poliçesi, 1 Haziran 2006 tarihinden itibaren düzenlenmeye başlanmıştır.
YAPILAN VE DEVAM EDEN ÇALIŞMALAR:
Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) Modeli:
Üreticilerin riskler karşısında mağduriyetlerinin giderilmesi ve risklere karşı çözüm üretilebilmesi için, ülkemize uygun tarım sigortaları sisteminin kurulması yönünde, "havuz modeli" örnek alınmıştır. Modern bir risk yönetim şekli olan Tarım Sigortaları Havuzu ile sistem güvence altına alınmış, yaşanan risklere maruz kalan üreticilerin tarla ve meyve bahçesi ürünleri, seraları, kültür hayvanları gibi tarımsal varlıkları teminat altına alınarak, üretimin sürdürülebilir olmasının sağlanması hedeflenmiştir.
Tarım Sigortaları 2006 – 2019 Genel Sonuçları:
Devlet destekli tarım sigortaları uygulamasının başladığı 1 Haziran 2006 tarihinden 31 Aralık 2019 tarihine kadar gerçekleşen rakamlar ise;
81 İl ve 959 ilçe (merkez ilçeler dahil) Devlet destekli tarım sigortası ile tanıştı.
12,7 milyon adet poliçe düzenlendi. 186,7 milyon dekar alanda 221,5 milyar TL tarımsal varlık sigortalandı. 11 milyar TL prim üretimi gerçekleştirildi. 5,8 milyar TL devlet prim desteği sağlandı. 6,3 milyar TL tazminat ödemesi yapıldı. 181.327 adet sera, 6.9 milyon büyükbaş hayvan (süt ve besi sığırı, manda), 10,8 milyon küçükbaş hayvan (koyun ve keçi), 164,2 milyon adet kümes hayvanı, 621 adet balık çiftliği ve 10,6 milyon adet arılı kovan sigorta teminatına kavuştu.
HEDEFLER:
Türkiye Tarım Sigortası Sistemi'nin (TARSİM) misyonu, uygulamanın, sürdürülebilir ve sağlıklı bir biçimde büyümesi ilkesinden sapmamak şartıyla; ürün ve risk bazında kapsamın genişletilmesidir. Daha önce sigorta edilemeyen, büyük hasarlara neden olan ve doğal felaket (katastrofik risk) özelliği taşıyan risklerin sigortalanması sağlanarak, hem riskler yönetilebilir kılınmakta hem de bu risklerin neden olduğu zararların tazmininde Devletin mali yükü azaltılmaktadır.
Türkiye Tarım Sigortası Sistemi (TARSİM)'de 7 ayrı branşta "çoklu risk sigortası" uygulanmakta iken, kuru alanlarda yetiştirilen buğday ürünü ile 2017 yılında ilk kez başlanılan "ilçe bazlı kuraklık verim sigortası" uygulamasına 2018 yılında arpa, çavdar, yulaf, tritikale ürünleri, 2019 yılında nohut, kırmızı mercimek ve yeşil mercimek ürünleri dahil edilmiş ve mevcut kapsamın genişletme çalışmaları çerçevesinde 2020 yılında;
İsteğe bağlı olarak yağgülü ürününde "don riski" teminat kapsamına alınmıştır.
Devlet destekli bitkisel ürün sigortasında Mısır (Tatlı), Biberiye, Ketencik ve Çamfıstığı ürünleri, ağaç-fidan sigortasında çay, çamfıstığı ve sumak; isteğe bağlı olarak sumak ürününde "don riski", üretici talepleri doğrultusunda sigorta kapsamına alınmıştır.
Bazı ürünlerde dolu paketi ile don risklerinde prim tarife fiyatlarının yanısıra muafiyet ve müşterek sigorta oranlarında iyileştirme yapılmıştır.
Sera sigortasında; Cam örtü, sert plastik örtü, ürün, iskelet ve teknik donanım unsurlarında müşterek sigorta oranları %20'den %10'a düşürülmüştür. Yumuşak plastik örtü malzemesinde muafiyet oranı %10'dan %5'e düşürülmüştür.
Büyükbaş hayvan hayat sigortasında; besi sığırlarında ve süt sığırlarında; geniş kapsamlı tarifede isteğe bağlı olarak ek prim ile verilen Mavi Dil, Rift Vadisi Humması, Bulaşıcı Sığır Plörapnömonisi (Contagious Bovine Pleuropneumonia), Enzootik Sığır Löykozu, Geyiklerin Epizootik Hemorajik Hastalığı (EHD), Bulaşıcı Stomatitis (Veziküler Stomatitis) gibi "ek hastalıklar" teminatı geniş kapsamlı tarife paketine dahil edilerek, prim tarife fiyatları yetiştirici lehine düşürülmüştür. Dar kapsamlı ve geniş kapsamlı tarifelerde isteğe bağlı olarak ek prim ile alınan "hırsızlık" teminatında tarife fiyatında % 25 oranında indirim yapılmıştır.
Küçükbaş hayvan hayat sigortasında; geniş kapsamlı tarifede isteğe bağlı olarak ek prim ile verilen Mavi Dil, Koyun ve Keçi Vebası (PPR), Koyun ve Keçi Çiçeği, Rift Vadisi Humması, Geyiklerin Epizootik Hemorajik Hastalığı (EHD) gibi "ek hastalıklar" teminatı geniş kapsamlı tarife paketine dahil edilerek, prim tarife fiyatları yetiştirici lehine düşürülmüştür. Dar kapsamlı ve geniş kapsamlı tarifelerde isteğe bağlı olarak ek prim ile alınan "hırsızlık" teminatında tarife fiyatında %25 oranında indirim yapılmıştır.
Su ürünleri hayat sigortasında; isteğe bağlı olarak "hırsızlık" riski teminat kapsamına alınmıştır.
Tarım Sigortalarında kapsamın genişletilmesi ile ilgili çalışmalar bağlamında;
Güneş yanıklığının üzüm ve karpuzda neden olduğu verim ve kalite kayıplarının belirlenerek sigorta kapsamına alınması,
Muz ürününde meyve ve gövdesinde düşük sıcaklıktan kaynaklanan fizyolojik zararlanmanın belirlenmesi ve bu zararların ölçülebilirliğinin ortaya konulması ve sigortalanabilirliğinin araştırılması, projeleri devam etmektedir.
Söz konusu proje sonuçları; aktüeryal ve sigortacılık prensipleri çerçevesinde değerlendirilecek ve bu risklerin teminat kapsamına alınabilirliği konusunda yol haritası belirlenecektir.
Tüm parsellerin verimlerinin tahmin edilmesi, bunların arazi ölçümleriyle doğrulanması ve her yıl parsel bazlı verim tahminlerinin güncellenmesi ile teknolojiye dayalı "parsel bazlı verim sigortası" uygulamaya geçirilebilecektir.
Ülkemizde lisanslı depoculuğun yaygınlaşması ile birlikte depolanabilen bu ürünlerin ürün ihtisas borsalarının kurulması ve vadeli işlem piyasalarının çalıştırılabilmesi halinde, bu ürünlerin verim ve fiyat risklerini karşılamaya yönelik "gelir (koruma) sigortası" na geçilebilecektir.
Türkiye Tarım Sigortaları Sistemi (TARSİM) 2020 Yılı Sunusu