TÜRKİYE TARIM SİGORTALARI SİSTEMİ (TARSİM)
İŞİN TANIMI / AMACI: Modern bir risk yönetim şekli olan Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) ile tarımsal üretimde yaşanan risklere maruz kalan üreticilerin ürünleri teminat altına alınarak, üretimin sürdürülebilir olmasının sağlanması amaçlanmaktadır.
TARİHÇE: Dünyada tarım ürünleri sigortası, dolu sigortaları ile başlamış ve zamanla yaygınlaşmıştır. Dolu daha çok yöresel bazda olduğu için sigorta şirketleri tek başlarına bu riski üstlenebilmekte ve çiftçiler de küçük primler ödeyerek dolu sigortası yaptırabilmektedirler. Ancak, katastrofik boyutu olan don, sel ve kuraklık gibi riskler, geniş alanlarda ve büyük hasarlara neden olduğu için primleri yüksektir. Sigorta şirketleri ile onları sigorta eden reasürans şirketleri, yanlarında Devlet olmadan, bu riskleri tek başlarına üstlenememektedirler. Bu nedenle birden çok riskin sigortalandığı ülkelerde çiftçinin sigorta yaptırabilmesi için Devlet tarafından sigorta priminin bir bölümünü karşılamaktadır. Ülkemizde tarım sigortaları uygulamaları, Genel Sigortacılık Kanunu çerçevesinde, bitkisel ürünlerin dolu riskine karşı sigortalanması ile 1957 yılında başlamıştır.
Fakat bu yapı ile çiftçinin gelir düzeyinin azlığı, tarım sigortaları için uzun yıllar bir Devlet politikasının oluşmamış olması, tarım ve sigorta sektörlerindeki bilgi ve ilgi eksikliği, tarım sigortalarının gelişmesini engelleyen faktörlerle beraber bağımsız bir yasal zemin oluşturulamadığından istenilen başarıya ulaşılamamıştır.
2005 yılında yürürlüğe giren 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu ile "tarımda risk yönetimi" yeni bir boyut ve ivme kazanmış olup, üreticilerin, adı geçen Kanunda belirtilen riskler nedeniyle uğrayacağı zararların tazmin edilmesini temin etmek ve prim desteği sağlamak üzere tarım sigortaları uygulamasına yönelik esaslar belirlenmiştir.
Üreticilerin riskler karşısında mağduriyetlerinin giderilmesi ve risklere karşı çözüm üretilebilmesi için, ülkemize uygun tarım sigortaları sisteminin kurulması yönünde, "Havuz Modeli" örnek alınmış olup, modern bir risk yönetim şekli olan Tarım Sigortaları Havuzu ile sistem güvence altına alınmıştır.
5363 sayılı Kanun çerçevesinde, kısa adıyla TARSİM olarak adlandırılan Türkiye Tarım Sigortaları Sisteminin altyapısını oluşturması için; yönetmelikler (Tarım Sigortaları Havuzu Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ve Tarım Sigortaları Uygulama Yönetmeliği), Hazine ve Maliye Bakanlığının onayı yürürlüğe giren Genel Şartlar ile Tarife ve Talimatlar hazırlanarak yürürlüğe girmiş olup, Devlet destekli ilk tarım sigortası poliçesi 1 Haziran 2006 tarihinden düzenlenmiştir.
YAPILAN VE DEVAM EDEN ÇALIŞMALAR:
Tarım Sigortaları 2006 – 2021 Genel Sonuçları;
Devlet destekli tarım sigortaları uygulamasının başladığı 1 Haziran 2006 tarihinden 31 Aralık 2021 tarihine kadar gerçekleşen rakamlar;
81 il ve ilçeleri (merkez ilçeler dahil) Devlet destekli tarım sigortası ile tanıştı.
17,5 milyon adet poliçe düzenlendi. 242,3 milyon dekar alanda 429 milyar TL tarımsal varlık sigortalandı. 18,9 milyar TL prim üretimi gerçekleştirildi. 9,9 milyar TL Devlet prim desteği sağlandı. 9,8 milyar TL tazminat ödemesi yapıldı. 253.187 adet sera, 13,4 milyon adet büyükbaş hayvan (süt ve besi sığırı, manda), 28,1 milyon adet küçükbaş hayvan (koyun ve keçi), 359,4 milyon kümes hayvanı, 880 adet balık çiftliği ve 14,2 milyon adet arılı kovan sigorta teminatına kavuştu.
Türkiye Tarım Sigortası Sisteminde 7 ayrı branşta "Çoklu Risk Sigortası" uygulanmakta iken, kuru tarım alanlarında yetiştirilen buğday ürünü ile 2017 yılında "İlçe Bazlı Kuraklık Verim Sigortası" uygulamasına da başlanılmış olup, yıllar itibarıyla arpa, çavdar, yulaf, tritikale, nohut, kırmızı mercimek ve yeşil mercimek ürünleri de dahil edilerek kapsamı genişletilmiştir. 2021 yılında ise "İlçe Bazlı Kuraklık Verim Sigortası" uygulaması kaldırılarak, yerine "Köy Bazlı Kuraklık Verim Sigortası" uygulaması getirilmiştir. Ayrıca, 2021 yılı uygulamasına ek olarak, ilk defa Konya ilinin Cihanbeyli, Karatay ve Kadınhanı ilçelerinde uygulanacak pilot proje kapsamında ekmeklik ve makarnalık buğday ürünlerinde verim değişimi ve fiyat dalgalanmalarına bağlı gelir kaybı riski "Gelir Koruma Sigortası" ile teminat altına alınmış olup, toplamda 9 ayrı branşta faaliyet yürütülmektedir.
Uygulamalara ilişkin kapsamın genişletme çalışmaları çerçevesinde mevcut kapsama ilave olarak, 2022 yılında getirilen yenilikler;
Bitkisel Ürün Sigortasında;
- Belirlenen ürünlerde % 5 den % 15'e varan oramlarda "Dolu Riski" tarife fiyatlarında indirim yapılmıştır.
· Kapsamda yer alan çeşitli risklere yönelik; belirlenen ürünlerde, muafiyet oranlarında
%10'dan % 8'e, müşterek sigortaya ilişkin % 10 - 20'den % 0'a ve % 40'dan % 35'e olmak üzere değişen oranlarda indirim yapılmıştır.
· Şekerpancarı, Kabak (çerezlik), Sebzeler (domates, biber, patlıcan) "Don Riski"
teminat kapsamına alınmıştır.
· Fidan (Meyve), Fidan( Bağ) ürünleri, fidan üretim parselinde ya da bahçeye dikilmiş, ekonomik verime yatmamış fidanlarda hava sıcaklığının 0oC altına düşmesiyle meydana gelen "Don" zararının neden olduğu miktar kaybı teminat kapsamına alınmıştır.
· "Kar Ağırlığı" riskinin Dolu Ağı ve Örtü ile Destek (Telli Terbiye) Sistemlerinde ve sistemin altında kalan ürüne verdiği zararlar teminat kapsamına alınmıştır.
· "Taşıt Çarpması (kara, hava, deniz)" teminatı kapsamına " sigortalı bitkisel ürünler"de alınmıştır.
Köy Bazlı Kuraklık Verim Sigortasında;
Sadece 2022 yılına mahsus olmak üzere;
- Eşik Verim Değeri (köy ortalama veriminin % 70'i) % 70'den % 80'e çıkarılmıştır.
- Toplam prim üzerinden verilen Devlet Prim Desteği oranı % 60'dan % 70'e
çıkarılmıştır.
Büyükbaş Hayvan Hayat Sigortasında;
- Geniş ve dar kapsamlı Süt Sığırı, besi sığırı hayvan hayat sigortalarının prim fiyatlarında % 16 oranında, indirim yapılmıştır.
- Hırsızlık Teminatı prim fiyatlarında % 16 oranında indirim yapılmıştır.
Küçükbaş Hayvan Hayat Sigortasında;
- Geniş ve dar kapsamlı küçükbaş hayvan hayat sigortalarının prim fiyatlarında % 16
oranında indirim yapılmıştır.
- Hırsızlık Teminatı prim fiyatlarında %16 oranında indirim yapılmıştır.
- Müşterek sigorta oranları revize edelerek; 12 ve 18 aylık olarak düzenlenen küçükbaş hayvan hayat sigortası poliçelerinde; -Ek hastalıklar, uçurumdan yuvarlanma, kurt parçalaması vb. dışındaki "- Diğer Durumlara" ait müşterek sigorta oranı % 10'dan
% 5'e indirilmiştir.
Su Ürünleri Hayat Sigortasında;
- Su ürünleri hayat sigortalarının 3 risk kategorisindeki prim fiyatlarında % 12 oranında indirim yapılmıştır.
Arıcılık Sigortasında;
- Kapsam genişletmesine yönelik; Arıcılık Kayıt Sistemine (AKS) kayıtlı ve plakalı kovanlar (modern ve karakovan) arıcılık sigortası teminatları kapsamına alınmıştır.
2022 yılına ait tüm düzenlemeler; Cumhurbaşkanı Kararı çerçevesinde tarım sigortaları branşlarına ait Genel Şartlar ile Tarife ve Talimatlar kapsamında yer almaktadır. Bu düzenlemelere https://web.tarsim.gov.tr linkinde MEVZUAT başlığı altında yer alan, "Genel Şartlar" ile "Tarife ve Talimatlar" bölümünden ulaşılabilmektedir.
HEDEFLER:
Türkiye Tarım Sigortası Sistemi'nin misyonu; uygulamanın sürdürülebilir ve sağlıklı bir biçimde büyümesi ilkesinden sapmamak şartıyla, ürün ve risk bazında kapsamın genişletilmesidir. Bu çerçevede, yaşanan risklere maruz kalan üreticilerin tarla ve meyve bahçesi ürünleri, seraları, kültür hayvanları gibi tarımsal varlıkları teminat altına alınarak, üretimin sürdürülebilir olmasının sağlanması hedeflenmiştir.
Daha önce sigorta edilemeyen, büyük hasarlara neden olan ve doğal felaket (katastrofik risk) özelliği taşıyan risklerin sigortalanması sağlanarak, hem riskler yönetilebilir kılınmakta hem de bu risklerin neden olduğu zararların tazmininde Devletin mali yükü azaltılmaktadır.
Tarım Sigortalarında kapsamın genişletilmesi ile ilgili çalışmalar bağlamında;
Tüm parsellerin verimlerinin tahmin edilmesi, bunların arazi ölçümleriyle doğrulanması ve her yıl parsel bazlı verim tahminlerinin güncellenmesi ile teknolojiye dayalı "parsel bazlı verim sigortası" uygulamaya geçirilebilecektir.
Üreticilerimizin talep etmiş oldukları ve şu an için TARSİM teminat kapsamında yer almayan ürün ve risklerin; elde edilecek veriler, saha çalışmaları ve aktüeryal analizler sonucuna göre, sigorta prensipleri ve tarım sigortalarının sürdürülebilirliği çerçevesinde önümüzdeki yıllarda kapsama alınması konusunda, TARSİM Bilim ve Danışma Kurulu çalışmaları devam etmekte olup, talepler bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Türkiye Tarım Sigortaları Sistemi (TARSİM) 2022 Yılı Sunusu