AGROVOC – ÇOKDİLLİ TARIM TESARUSU
http://aims.fao.org/website/Search-Terms/sub
AGROVOC tarım, orman, balıkçılık, hayvancılık, gıda gibi konuların bütün alanlarını ve bunlarla ilişkili olan alanları (çevre, beslenme vb.) kapsayan çokdilli özelliğe sahip bir tesarustur. Değişik dillerde versiyonu bulunan ve kaynak belirleme, arama-tarama işlemlerinde kullanılan sözcük ve terimlerden oluşur. Sözcük ve terimler arasındaki ilişkilerin değişik şekillerde düzenlendiği hiyerarşik bir yapıya (örneğin BT- geniş, NT- dar ve RT- ilgili kavramlar gibi) sahiptir. Arama-tarama işlemlerini daha basit ve daha etkin kılmak, kullanıcılara en yararlı biçimde kaynakların bulunmasını sağlamak için indeksleme işlemlerinin standardize edilmesinde başlıca rol oynar.
AGROVOC'ta bir terim şu şekilde yer almaktadır:
Pollution
Of the environment, for plants, animals or products use Contamination
- NT Air pollution
- NT Sediment pollution
- NT Soil pollution
- NT Water pollution
- NT Non point pollution
- NT Pollution by agriculture
- NT Acid deposition
- NT Transboundary pollution
- UF Environmental contamination
- UF Immission
- UF Pollutant emission
- UF Pollution of agriculture
- UF+ Ochre pollution
- UF+ Oil spills
- RT Dieback
- RT Environmental degradation
- RT Environmantal impact
- RT Environmental monitoring
- RT Indicator organisms
- RT Pesticide persistence
- RT Pesticides
- RT Pollutants
- RT Side effects
AGROVOC kim tarafından geliştirilmiştir?
AGROVOC tesarus, 1980'li yılların başlarında FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) ve Avrupa Topluluğu Komitesi tarafından geliştirilmiştir. Her üç ayda bir FAO tarafından güncellenir ve kullanıcılar spesifik değişiklikleri FAO'nun AGROVOC Web sayfasından takip edebilirler.
AGROVOC'u kimler kullanır?
AGROVOC tüm dünya çapında, çoğunlukla tarımsal enformasyon sistemlerinde indeksleme ve veriye ulaşma işlemlerinde kullanılır. AGROVOC'a erişim istatistiklerine bakıldığında sadece bir ayda 180.000 defa, bir günde ise ortalama 5400 defa erişilmesi kullanım yoğunluğunu göstermektedir. Dünya çapında yaklaşık 90 ülke düzenli olarak AGROVOC'a online olarak erişmektedir. Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 240 üye ülkede AGRIS/CARIS Tarım Bilimi ve Teknolojisi Bilgi Sistemlerinde indeksleme faaliyetlerinde kullanılmaktadır.
Hangi dillere çevrilmiştir?
AGROVOC FAO'nun resmi yazışma dillerinden İngilizce, İspanyolca, Fransızca, Çince ve Arapça olmak üzere 5 dilde kullanılmaktadır. Hali hazırda Almanca, İtalyanca, Farsça, Hintçe, Japonca, Korece, Macarca, Slovakça, Çekçe, Taylandça, Portekizce'ye çevrilmiş bulunmaktadır. Halen Lao, Malay, Rus dillerine çevirisi devam etmektedir. Türkçe ve Rusça'ya çeviri işlemlerine de yeni başlanmış olup 2010 yılının sonunda tamamlanması hedeflenmiştir.
AGROVOC Niçin Çokdilli?
AGROVOC dünya çapında kullanıldığı için değişik dillere çevrilmesi kaçınılmazdır. Kullanıcıların kendi dillerindeki enformasyon kaynaklarına doğru ve kolay bir şekilde erişebilmelerini sağlamak için çokdillidir. Ayrıca indeksleme ve arama-tarama işlemlerini farklı dillerde yapabilmek için de çokdilli olması bir zorunluluktur. FAO tarafından Ulusal düzeyde kurumlar, organizasyonlar, enstitüler AGROVOC'u kendi dillerine çevirmeye ve FAO'daki AGROVOC grubu ile bağlantı kurmaya davet edilmiştir. Türkiye'de de Uluslar arası Tarım Bilimi ve Teknolojisi Bilgi sisteminin temsilcisi Ulusal AGRIS/CARIS Merkezi olarak başkanlığımız FAO ile gerekli irtibatı sağlamış ve AGROVOC'un Türk Dili'nde de mevcut olması için gerekli girişimlerde bulunmuştur.
AGROVOC'UN yapısı nasıldır?
AGROVOC bir kavramı temsil eden bir veya birden fazla sözcükten oluşmuş terimlerden meydana getirilmiştir.Her bir terim hiyerarşik ve hiyerarşik olmayan ilişkileri gösteren bir sözcük öbeğiyle birlikte yer almıştır. Örneğin :
PASTURES
UF+ pasture establishment
UF pasture resources
BT1 grazing lands
BT2 land resources
BT3 nonrenewable resources
BT4 natural resources
NT1 mixed pastures
NT1 natural pastures
NT1 permanent pastures
NT1 sown pastures
rt feed crops
rt fields
rt grasslands
rt pasture improvement
Burada "BT" geniş terim, "NT" dar terim, "RT" ilgili terim, "UF" tanımlayıcı olmayan terimi, "UF+" ise kombinasyonda kullanılabilecek terimi temsil etmektedir. Ayrıca AGROVOC'ta açıklayıcı notlar bulunmaktadır. Bu notlar terimlerin anlamlarını ve temsil ettiği kavramları durultmak ve açıklığa kavuşturmak için kullanılır. Bir de taksonomik ve coğrafi terimler yer almaktadır ki bunlar da arama, süzme ve yükleme işlemlerini kolaylaştırmak için belirteç görevi görürler.
AGROVOC ücretli midir?
Ticari olmayan kullanımlar için AGROVOC FAO'nun sayfasından indirilebilir. MySQL, TagText, ISO2709, XML ve Microsoft Access formatlarında mevcuttur. AGROVOC veritabanının yüklenebilmesi için FAO-Agris-Caris@fao.org adresine talep yazısı gönderilmesi gerekmektedir.
AGROVOC'ta yer alması için nasıl terim önerebilirim?
AGROVOC kullanıcılarının veritabanında yer almasını istediği terimleri önermeleri için teşvik edilmektedir. Sizler de AGROVOC'ta yer almasını düşündüğünüz terimleri elektronik posta yoluyla AGROVOC grubuna FAO-Agris-Caris@fao.org adresini kullanarak göderebilirsiniz.
AGROVOC'un geleceği nedir?
AGROVOC, Tarımsal Ontoloji Faaliyetleri Projesi (AOS)'nin temelini oluşturmaktadır. AGROVOC gibi tesarus ve sözlük sistemlerinin içerdiği bilgiler kullanılarak oluşturulan Tarımsal Ontoloji Faaliyetleriyle Web dünyasında bilgi yönetiminin daha iyi yapılması için özelleştirilmiş alan-özel terminoloji ve kavramlar geliştirilebilecektir. Bu manada tesarusa daha fazla semantik katılması kilit bir rol oynayacaktır. Örneğin kavramlar arasındaki ilişkilerin daha iyi özelleştirilmesi ve genişletilmesiyle bilgi yönetimi daha iyi yapılabilecektir.
AGROVOC'taki ilişkilerin daha fazla anlamlaştırılması
Bir tesarusta kavramlar arasında terimin yerini tutan(USE/UF), geniş terim (BT), dar terim (NT), ilgili terim (RT) şeklindeki ilişkiler mevcuttur. Sözgelimi, "tahıllar" teriminin geniş terimi "bitkisel ürünler" olarak belirtilmiştir ve dar terimleri arasında da "mısır" ve "çavdar" terimleri gösterilmiştir. Bu hiyerarşik sıralama terimlerin ifade ettiği bilginin daha açık anlaşılmasını sağlar.
Plant Products (8171)
Cereals (1474)
Barley (823)
Maize (12332)
Dent maize (2187)
Flint maize (2974)
Popcorn (6108)
Soft maize (7152)
Son zamanlarda bu çekirdek yapı etrafındaki ilişkilerin genişletilmesi üzerinde önemle durulmaktadır. 1990'ların sonlarında sadece İngilizce için Amerikan Kütüphane Kuruluşu Alt Komitesi tarafından 165 den fazla konu ilişkileri/referans yapıları irdelenmiştir ve buradan bilgi çağrımı için 20 kadar konu ilişkileri kontrol listesi çıkarılmıştır.
Genişletilmiş ilişkilerden oluşan bir seti daha tanecikli ve daha tutarlı indeksleme yapmak ve kullanıcıların daha etkin arama-tarama yapmalarını sağlamak için kullanabiliriz. Arama-tarama çalışmalarında ve indeksleme işlemlerinin uygulanması ve geliştirilmesinde biçimlendirilmiş kurallara ihtiyaç duyarız. Örneğin "pollution" "kirlilik" terimini diğer terim birliktelikleriyle tarif edebiliriz. Sözgelimi "kirlenme" ile ilgili terim olan "pollutants"-"kirleticiler" terimini, ilgili terimler (RT) kısmında biçimlendirilir. Uygulamada bu birlikteliğin tipi tanımlandığı zaman "kirleticiler"in "kirlenme"nin nedeni olduğunu açık bir şekilde gösterebileceğiz.Böylece basit bir biçimde ilgili terim (RT) şeklinde göstermektense sözcüklerle daha anlamlı ilişkiler tanımlamış olacağız. "Kirlilik" hakkında bilgi taraması yapan bir kişi, ilişkinin çeşidini belirtecek bir tercihle, örneğin " kirlenme nedenlerinin hepsini görmek ister misiniz?" seçeneğini seçmek suretiyle doğrudan amacına yönelik bir arama yapabilecek ve istediği sonuçlara daha kısa zamanda daha az emekle ulaşabilecektir. Ayrıca bu reçeteyle eriştiği kaynak sayısı büyük oranda artırılabilecektir.
Pollution (EN)
in caused by Pollutants (EN)
Ontolojik ilişkiler aynı zamanda bir çok defa arama yapılmasını ortadan kaldırmaya yardım eder. Örneğin domateslerdeki infeksiyon tiplerini bulmaya yönelik elektronik ortamda arama-tarama yapan bir araştırıcı insektlerden gelebilecek her infeksiyon tipini ayrı ayrı araştırmaktansa direk aradığı tipi yazarak bulmak istediği kaynağa erişebilecektir.Örneğin arama kısmına ayrı ayrı böceklenmelerin isimlerini birkaç defa yazarak ("domates ve domates mozaik virusü", "domates and fungal virüs" vb.) arama yapmaktansa bir defada ontolojik olarak biçimlendirilmiş ("infekte ajanı" ve "domates") ilişkiyi yazarak ilgilendiği konuyla ilgili bütün kaynaklara ulaşabilir. Böylece hem çok sayıda arama yapmak zorunda kalmaz, hem de tek seferde istediği kaynakların tamamına ulaşmış olur.