Türkiye'de şeker sektörü hangi tarihten itibaren özel yasa ile düzenlenmiştir?
Türkiye'de şeker sektörü 1925 tarihinden itibaren yasa ile düzenlenmiştir. Şeker sanayii ile ilgili yayımlanmış tüm mevzuatı bünyesinde toplayan 6747 sayılı Şeker Kanunu 1/07/1956 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 19/04/2001 tarihinde yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır. Halen yürürlükte olan 4634 Sayılı Şeker Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde iş ve işlemler yürütülmektedir.
Ülkemizde kaç tür şeker üretimi yapılmaktadır?
Türkiye'de pancar şekeri ve nişasta bazlı şeker olmak üzere iki temel tür şeker üretimi yapılmaktadır. Nişasta bazlı şekerin iki türü olan glukoz şurubu ve izoglukozun (HFCS) her ikisi de ülkemizde üretilmektedir.
Ülkemizde şeker üretiminde hangi hammaddeler kullanılmaktadır?
Ülkemiz fabrikalarında pancar ve mısırdan şeker üretimi yapılmaktadır.
Türkiye'de ilk pancar şekeri fabrikası kaç yılında ve nerede kurulmuştur?
Türkiye'de ilk pancar şekeri fabrikası 1926 yılında ve Uşak'ta kurulmuştur. İlk Türk şekeri ise aynı yıl Kırklareli'nde kurulan Alpullu Şeker Fabrikası'nda üretilmiştir.
Türkiye'de ilk nişasta bazlı şeker fabrikası kaç yılında ve nerede kurulmuştur?
Türkiye'de ilk nişasta bazlı şeker fabrikası 1986 yılında Adana'da kurulan Sunar Mısır Ent. San. Tic. A.Ş.'ye ait fabrikadır.
Türkiye'de kaç tane pancar şekeri fabrikası bulunmaktadır?
Ülkemizde 33 adet pancar şekeri fabrikası bulunmaktadır. Özelleştirme İdaresi Başkanlığına bağlı Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş'ne ait 25 fabrikadan 10'u 2018 yılında yapılan özelleştirme ihaleleri ile özel sektöre devredilmiştir. Böylelikle 33 şeker fabrikası; devlete ait 15, özel sektöre ait 12 ve pancar kooperatiflerine ait 6 olmak üzere faaliyet göstermektedir. Mevcut durumda kamunun sektör payı %37, kooperatif fabrikalarının payı %35, özel fabrikaların payı ise 28 olmuştur.
Türkiye'de pancar şekeri kurulu kapasitesi ne kadardır?
Türkiye'de 33 pancar şekeri fabrikasının kurulu şeker üretim kapasitesi yaklaşık 3,6 milyon ton/yıldır.
Türkiye'de pancar şekeri üretimi ve yurtiçi satışı ne kadardır?
Türkiye'de 2021/2022 pazarlama yılında ihraç amaçlı dahil pancar şekeri üretim miktarı 2 milyon 520 bin tondur. Ülkemizin yıllık şeker ihtiyacı 2 milyon 500 bin civarındadır.
Türkiye'nin dünya pancar şekeri üretimindeki payı ne kadardır?
Türkiye'nin dünya pancar şekeri üretimindeki payı, 2020/2021 sezonu itibariyle % 9' dur. Bu üretim ile Dünyada 5. sıradadır.
Pancardan ve kamıştan elde edilen şekerler arasında fark var mıdır?
Beyaz şeker (sakaroz) üretim prosesinde, hammaddenin kamış veya pancar olmasına bağlı olarak bazı değişiklikler bulunmakla birlikte, her iki proses sonucu üretilen uluslararası standartlara uygun beyaz şekerler arasında kalite farkı bulunmamaktadır.
Şeker kristallerinin büyüklüğü şeker tatlılığında etken midir? Farklı fabrikaların ürettiği şekerlerin tatlılıkları farklı mıdır?
Tatlılık, şekerin miktarı ile bağlantılı olup, şekerin kristal boyutu ile ilişkisi bulunmamaktadır. Standart kalitede, aynı miktardaki iri kristalli şeker ile ince kristalli şekerin tatlılığı aynıdır. Tüm fabrikalarda üretilen ve pazara sunulabilen şekerler, standart kalite beyaz şeker olduğundan kristal büyüklüğü ne olursa olsun tüm fabrikalarda üretilen beyaz şekerlerin aynı ağırlıktaki miktarlarının vereceği tatlılık eşittir. Ancak aynı ağırlıktaki farklı kristal boyutuna sahip şekerlerin kapladığı hacim farklı olmaktadır. Örneğin; aynı miktarda iri kristalli bir şeker serbestçe doldurulduğu bir kapta büyük bir hacim kaplamakta, ince kristalli olan ise daha düşük bir hacim kaplamaktadır. Kristal şekerin günlük kullanımında kullanılan ölçekler (çay kaşığı, yemek kaşığı, bardak, vb.) ağırlık değil hacim esasına dayandığından aynı ölçekteki ince veya iri kristal boyutlu şeker miktarları birbirinden farklı olmakta ve dolayısıyla tatlılıkları da farklı olmaktadır. Sonuç olarak, aynı miktardaki şekerlerin tatlığının aynı olmasına karşın, aynı hacimdeki şekerlerin tatlılığı farklı olabilmektedir.
Kahverengi (esmer) şeker nedir? Kahverengi (esmer) şeker beyaz şekere göre daha mı sağlıklıdır?
Kahverengi şeker, dünyada; beyaz şekerin, renk ve aroma yönünden zenginleştirilmesi amacıyla çeşitli mineraller, azotlu bileşikler, vitaminler içeren şeker üretim prosesi yan ürünü yenilebilir kamış melası ile karıştırılmasıyla elde edilen, açık sarıdan koyu kahverengiye kadar uzanan muhtelif renk tonlarında olan ve sofra şekeri alternatifi olarak kullanılan bir özel şeker türüdür. Saflaştırılmamış ürünlerin daha doğal ve sağlıklı olduğu düşüncesiyle, doğal adıyla piyasaya sürülen ürünlerin birkaç kat fiyatla pazarlanması söz konusu olmaya başladığı günümüzde, tüketicilerin bu eğilimlerini istismar etmeye yönelik girişimler de söz konusu olmaktadır.
Türkiye'de nişasta bazlı şeker kotası ne kadardır?
4634 sayılı Şeker Kanunu'nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan "Şeker üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker miktarı, sakaroz kökenli ve diğer şekerler için ayrı ayrı olmak üzere şeker türlerine göre, gerektiğinde dönemsel olarak kotalar ile belirlenir. Nişasta kökenli şekerler için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının % 5'ini geçemez…" hükmü gereği ülkemizde toplam NBŞ kotası ülke toplam şeker kotasının en fazla % 5'i kadar Cumhurbaşkanı tarafından tahsis edilerek belirlenmektedir. 2018/2019 pazarlama yılı için %5 olarak uygulanan nişasta bazlı şeker kotası 2019/2020, 2020/2021, 2021/2022 ve 2022/2023 pazarlama yılları için %50 azaltılarak %2,5 olarak belirlenmiş olup 2022/2023 pazarlama yılında nişasta bazlı şeker kotası 68.750 ton olarak tahsis edilmiştir.
Türkiye'de kaç tane kota tahsis edilen nişasta bazlı şeker fabrikası faaliyet göstermektedir?
Ülkemizde tümü özel sektöre ait olmak üzere kota tahsis edilen 5 şirkete ait, 5 nişasta bazlı şeker fabrikası faaliyet göstermektedir. Ayrıca A kotası tahsisi bulunmayan 5 adet fabrika da faaliyet göstermekte, bu fabrikalarda üretilen nişasta bazlı şeker C şekeri kapsamında ihraç edilmekte ve/veya ihraç ürünlerde kullanılmaktadır.
Türkiye'de nişasta bazlı şeker fabrikalarının kurulu şeker üretim kapasitesi ne kadardır?
Şeker Kanunu kapsamında kota tahsisi yapılan 5 şirkete ait 5 fabrikanın toplam nişasta bazlı şeker üretim kapasitesi 1 milyon 53 bin ton/yıldır. Bunun dışında kota hakkı bulunmayan ve kota tahsis edilmeyen, sadece yurt dışına ihraç edilmek üzere nişasta bazlı şeker üretim faaliyetinde bulunabilen 5 şirkete ait toplam nişasta bazlı şeker üretim kapasitesi ise 341 bin ton/yıldır.
Türkiye'de nişasta bazlı şeker üretimi ne kadardır?
Ülkemizde ihraç amaçlı dahil üretilen nişasta bazlı şeker miktarı 2020/2021 pazarlama yılında 591 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın 524 bin tonu C şekeri olup doğrudan ve mamul bünyesinde ihraç edilmiştir. Henüz tamamlamamış olan 2021/2022 pazarlama yılında (Nisan sonu itibariyle) A kotası kapsamında yurtiçine satılan nişasta bazlı şeker miktarı 48 bin 500 ton'dur.
Türkiye'de şeker sektörünün ekonomik büyüklüğü ne kadardır?
Ülkemiz şeker sektörünün yıllık ekonomik büyüklüğü; pancar şekeri fabrikalarının 13,6 Milyar TL ve nişasta bazlı şeker fabrikalarının 5,6 Milyar TL olmak üzere yaklaşık 19,2 Milyar TL dir.
